Önce kaza ve kader ile çeşitlerini bilmek gerekir

Kader, Allahü teâlânın, olacak şeyleri ezelde bilmesidir Kaza, kaderde bulunan şeyleri, zamanı gelince yaratmasıdır Yani kader, maaş bordrosu gibidirKaza ise, bu maaşın dağıtılmasıdır Allahü teâlâ, herkesin ne yapacağını, nerede nasıl öleceğini bilir Buna, kader, kısmet, baht, nasip, talih, yazgı, alınyazısı deniyor Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:

(Allah, onların işlediklerini ve işleyeceklerini bilir) [Bakara 255]Bir film tekrar tekrar gösterilse, bunu önceden seyretmiş birisi, ikinci, üçüncü defa seyrederken, (Baş rolde oynayan oyuncu, attan düşüp ölecek) dese, o dediği için mi filmdeki oyuncu ölüyor, yoksa, söyleyen daha önce seyrettiği için mi biliyor?

Takvimlere, bir yıl içinde güneşin ne zaman doğup, ne zaman batacağı, hesaplanarak yazılıyor Güneş, takvimde bildirilen saatlerde doğup batar Güneş, takvime öyle yazıldı diye bilinen saatlerde doğup batmaz Takvime yazılması, güneşin doğmasına ve batmasına tesir etmez Allahü teâlâ da insanların başlarına ne geleceğini bildiği için, bunları levh-i mahfuza yazmıştır Bir âyet meali şöyledir:
(Allah her canlının durduğu yeri ve sonunda bırakılacağı mekanı bilir Hepsi açık bir kitapta [levh-i mahfuzda] dır) [Hud 6]

Kaderin değişeni de, değişmeyeni de vardır Mesela değişmeyen ecele, ecel-i müsemma denir Bir âyet-i kerime meali şöyledir:
(Ecel bir an gecikmez ve vaktinden önce de gelmez) [Araf34]

İnsanın işine göre, ömrü ve rızkı değişebilir Kuran-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Allah, dilediğini siler, dilediğini değiştirmez Ümm-ül-kitab [levh-i mahfuz] Ondadır) [Rad 39]

Ümm-ül kitap,ezeli olan kelam-ı İlahinin yazılı olduğu kitaptır Melekler, bunu anlayamaz Zamanlı değildir Allah’tan başka, kimse bilmez Hiç yok olmaz Levh-i mahfuzda değişiklik olur Bunu melekler görür İnsanın, işine göre, ömrü ve rızkı değişir İyiler kötü, kötüler iyi olarak değiştirilebilir Bir başka âyet meali de şöyledir:
(Herkesin ömrü ve ömürlerin kısalması elbette kitapta yazılıdır) [Fatır 11]

Değişebilen kaza kadere kaza-i muallak denir Bir kimse, iyi amel yapıp duası kabul olursa, o kaza değişebilir Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kaza-i muallakı hiçbir şey değiştirmez Yalnız dua değiştirir) [Hakim]
(Kader, tedbirle, sakınmakla değişmez Ama kabul olan dua, bela gelirken korur) [Taberani]
(Sıla-i rahm ömrü uzatır) [Taberani]

Kaderin levh-i mahfuzda yazılması kazadır Bir kimseye takdir edilen bela, kaza-i muallak ise, o kimsenin dua etmesi de takdir edilmişse, dua eder, kabul olunca belayı önler Duanın belayı önlemesi de kaza ve kaderdendir Şemsiye yağmura siper olduğu gibi, dua da belaya siper olur

Ecel-i müsemma değişmez ama; Ecel-i kaza değişebilir Bir örnek: İki kişi, Hazret-i Davud’a birbirini şikayet etti Azrail aleyhisselam gelip, (Bu iki kişiden birinin eceline bir hafta kaldı İkincisinin ömrü de, bir hafta önce bitmişti; ama ölmedi) dedi Hazret-i Davud, hayret edip sebebini sorunca cevaben dedi ki:
(İkincisinin bir akrabası vardı Buna dargın idi Bu gidip onun gönlünü aldı Bunun için Allahü teâlâ, bunun ömrünü 20 yıl uzattı) [Levh-i Mahfuz ve Ümm-ül-kitab risalesi]